MENTALE GEZONDHEID VAN KINDEREN MET KANKER
Wanneer een kind de diagnose kanker krijgt, wordt uiteraard de lichamelijke gezondheid bedreigd, maar moet ook voldoende aandacht gaan naar het mentale welzijn. Dat is het uitgangspunt van een recente studie die in het internationaal medisch tijdschrift The Lancet wordt gepubliceerd. Aan deze studie nam dr. Iris Elens deel, kinder- en jeugdpsychiater in AZ Delta.
MENTALE GEZONDHEID VAN KINDEREN MET KANKER
Wanneer een kind de diagnose kanker krijgt, wordt uiteraard de lichamelijke gezondheid bedreigd, maar moet ook voldoende aandacht gaan naar het mentale welzijn. Dat is het uitgangspunt van een recente studie die in het internationaal medisch tijdschrift The Lancet wordt gepubliceerd. Aan deze studie nam dr. Iris Elens deel, kinder- en jeugdpsychiater in AZ Delta.
Dr. Iris Elens: “Als kinderpsychiater kan ik echter niet genoeg benadrukken dat een psychische ziekte evengoed een ziekte is, net als kanker.”
Dat ook de mentale gezondheid van kinderen en jongeren voldoende aandacht verdient, is een nagel waar dr. Iris Elens al langer op klopt. Sinds 2015 maakt de arts deel uit van een internationale werkgroep die het mentaal welzijn van kinderen met kanker in kaart brengt. De aanbevelingen van die werkgroep (Recommendations for the Surveillance of Mental Health Problems in Childhood, Adolescent and Young Adult Cancer Survivors: A Report from the International Late Effects of Childhood Cancer Guideline Harmonization Group) worden nu gepubliceerd in het internationaal medisch tijdschrift The Lancet.
“Mijn doctoraat, dat ik in 2018 verdedigde, handelde over neurotoxiciteit van chemotherapeutica bij kinderen met leukemie. Omdat ik toen assistent-kinderpsychiater was, begon ik me ook vragen te stellen bij de interactie van chemotherapeutica en psychologische stress. En zo heb ik stilaan de focus van mijn studie verlegd naar het mentale welzijn van kinderen die de diagnose leukemie krijgen. Vaak krijgen kinderen die diagnose op vrij jonge leeftijd, de piek ligt op zes jaar. Dan is er nog niet het volle besef over wat ziekte en dood betekent. De vraag welke impact de diagnose op kinderen heeft, is moeilijk te beantwoorden, net omdat kinderen vaak nog in een heel cognitief ontwikkelingsproces zitten. De overlevingskansen bij leukemie zijn bovendien vrij hoog, tot 80-90 procent.”
POSTTRAUMATISCHE GROEI “Kinderen die kanker hebben overleefd, doen het gemiddeld op lange termijn vrij goed op gebied van mentaal welzijn. Uiteraard zijn er na de diagnose angstklachten en kenmerken van trauma, hoewel er niet méér sprake is van een echt posttraumatisch stresssyndroom in vergelijking met kinderen die andere traumatische ervaringen meemaakten. Op lange termijn maken veel kinderen zelfs ‘posttraumatic growth’ door. Dat proces kan mogelijk verklaren waarom op hele lange termijn gemiddeld minder depressieve kenmerken gerapporteerd worden.”
“Kinderen die kanker hebben overleefd, doen het gemiddeld op lange termijn vrij goed op gebied van mentaal welzijn.”
“Er is natuurlijk een grote ‘maar’. Er zijn subgroepen die het extra moeilijk hebben en waar de kankerdiagnose levenslang impact zal hebben, met psychologische problemen, suïcidaal gedrag, middelenmisbruik of een lagere socio-economische outcome als gevolg. Dat is een doelgroep waar we op moeten focussen en wiens mentale gezondheid extra aandacht verdient. Omdat het vermogen tot ‘posttraumatic growth’ ook sterk bepaald wordt door de omgeving waarin kinderen opgroeien, is het belangrijk oog te hebben voor de mentale gezondheid en draagkracht van die omgeving.”
“Op lange termijn maken veel kinderen zelfs ‘posttraumatic growth’ door.”
'HOE GAAT HET MET U?' “De wereldwijde studie waar ik heb aan meegewerkt, zet de risicofactoren in kaart en geeft belangrijke aanbevelingen en richtlijnen om de mentale gezondheid van kinderen met kanker en hun ouders voldoende te screenen, in het bijzonder als er risicofactoren aan verbonden zijn, zoals sociaal-economische moeilijkheden in het gezin, oudere leeftijd bij diagnose, eerder doorgemaakt trauma, een familiale psychiatrische belasting of wanneer een hersentumor wordt vastgesteld. Zo is er bijvoorbeeld een oproep naar artsen om ook bij de jaarlijkse controle bij de pediater voldoende aandacht te schenken aan het mentale welzijn. ‘Hoe gaat het met u? En met jullie?’ Is er een netwerk? Zijn er ook bij de ouders klachten van psychiatrische problemen of posttraumatische stress? Op basis van een goede screening kunnen er specifiek gerichte interventies ingezet worden.”
Dat dr. Elens aan deze wereldwijde studie heeft kunnen deelnemen is best bijzonder. “In 2015 zijn we met een internationale werkgroep gestart en hebben we duizenden artikels gescreend. Omdat er ook artsen uit andere werelddelen bij betrokken waren, werd er vaak ‘s nachts vergaderd over onze bevindingen. De belangrijkste boodschap van deze publicatie in The Lancet is om alert te zijn voor de mentale gezondheid van kinderen met kanker. Als kinderpsychiater kan ik echter niet genoeg benadrukken dat een psychische ziekte evengoed een ziekte is, net als kanker. Bij deze laatste reageert de omgeving van het kind doorgaans begripvol. Bij mentale problemen - eetstoornissen bijvoorbeeld, die qua mortaliteit niet moeten onderdoen voor leukemie - staan de patiënt en de familie vaak geïsoleerd. Op dat vlak is er nog een lange weg te gaan.”
MEER INFO Dr. Iris Elens 051 23 64 73
Auteur: Elise Vanhecke Foto: Marc Wallican