AANPAK OP MAAT VOOR ENDOMETRIOSE
Dr. Sofie Neutens is gespecialiseerd in endometriose.
Elk jaar in maart wordt endometriose wereldwijd in de kijker gezet. Geen overbodige luxe: deze complexe aandoening treft naar schatting één op tien vrouwen maar blijft toch nog vaak onder de radar. Een eenduidige behandeling is er niet. AZ Delta zet daarom in op een gepersonaliseerde, multidisciplinaire aanpak die steeds vertrekt van de noden van de patiënt.
Bij endometriose bevindt weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies zich buiten de baarmoeder. Dit kan leiden tot pijn en vruchtbaarheidsproblemen. De aandoening is goedaardig, maar kan wel een ingrijpende impact op de levenskwaliteit hebben. Zowat 10% van de vrouwen in hun vruchtbare levensfase krijgt met endometriose te maken. Bij vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen loopt dat percentage zelfs op tot 40 à 50%.
“Patiënten hebben de neiging om de pijnklachten te normaliseren, zeker als endometriose in de familie voorkomt.”
ONDERBELICHT
Endometriose is dus allesbehalve een zeldzame aandoening, maar toch blijft ze nog vaak onder de radar. Tussen het begin van de klachten en de diagnose liggen vaak meerdere jaren. Gynaecoloog Sofie Neutens, gespecialiseerd in endometriose, licht toe waarom: “Patiënten hebben de neiging om de pijnklachten te normaliseren, zeker als endometriose in de familie voorkomt. Pijnlijke maandstonden ‘horen’ er dan zowat bij en worden niet in vraag gesteld. Uiteraard is het niet zo dat elke vrouw met pijnlijke maandstonden endometriose heeft, maar bij ernstige klachten moet toch in die richting worden gedacht.”
Endometriose is ook een complexe aandoening die uiteenlopende symptomen kan veroorzaken: “Het weefsel kan zich op verschillende plaatsen in het lichaam ophopen, wat voor andere symptomen zorgt. Meestal komt endometriose in het bekken voor. Hevige pijn tijdens de menstruatie komt dan heel vaak voor, maar ook pijn bij het plassen en de ontlasting of bij seksuele betrekkingen. In zeldzamere gevallen hoopt het weefsel zich in het middenrif of de longen op. Vrouwen kunnen dan last hebben van schouderpijn of zelfs een klaplong krijgen. Dit zijn niet meteen symptomen die we spontaan met de ziekte associëren. Het is vooral een kwestie van alert zijn wanneer symptomen zich cyclisch voordoen, want dat kan een indicatie van endometriose zijn.”
GEPERSONALISEERD BEHANDELPLAN
Zelfs wanneer de diagnose is gesteld, is er geen kant-en-klare-oplossing. Het gaat om een chronische aandoening die niet eenvoudig te genezen valt. Wel zijn er diverse behandelopties, afhankelijk van de klachten én prioriteiten van de patiënt. Dr. Neutens: “In grote lijnen zijn er drie types behandeling. We kunnen ingrijpen op de pijnklachten, bijvoorbeeld via pijnstillers of aanpassingen in de levensstijl. Een tweede mogelijkheid is hormonale medicatie, waarbij we de menstruele cyclus onderdrukken en zo ook de bijhorende klachten. Of we kunnen overgaan tot chirurgische verwijdering van de endometrioseletsels.”
Voor het behandelplan staat een multidisciplinair team ter beschikking. Dat team bestaat onder meer uit gynaecologen, radiologen, abdominale chirurgen, urologen en thoracale chirurgen, maar ook uit psychologen, anesthesiologen-pijnspecialisten, kinesisten en fertiliteitsartsen. De eerste stap is het helder in kaart krijgen van de aard en omvang van de aandoening. Daarna is het aan de patiënt, zegt Dr. Neutens: “Wij adviseren uiteraard maar de patiënt beslist welke elementen doorslaggevend zijn. Gaat het vooral om pijnbestrijding of heeft de patiënt een uitgesproken kinderwens? Op basis daarvan bepalen we samen welke behandelopties het meest geschikt zijn.”
"We gaan enkel over tot chirurgie wanneer de klachten niet onder controle raken met medicatie of wanneer medicatie geen optie is."
MINDER INVASIEF
Hoewel er nog geen curatieve oplossing bestaat, zijn er steeds meer en betere behandelopties. Vooral op het vlak van hormonale medicatie is er heel wat in beweging, geeft Dr. Neutens mee: “In de eerste lijn heb je nog altijd de gewone anticonceptiepil, de minipil of het spiraaltje. Helpen die niet, dan kunnen we in tweede lijn overgaan tot medicatie die voor een kunstmatige menopauze zorgt. Deze kon vroeger enkel via een injectie worden toegediend. Maar sinds vorig jaar wordt alvast één zo’n behandeling in pilvorm terugbetaald, wat comfortabeler is voor de patiënt. Het voordeel van dergelijke medicatie is dat bij het stopzetten ervan de cyclus onmiddellijk hervat, wat essentieel is voor patiënten met een kinderwens.”
Dankzij de optimalisatie van de hormonale medicatie wordt steeds minder voor chirurgie gekozen. “Vroeger werd redelijk snel tot chirurgische verwijdering van het letsel overgegaan. Nadeel is het hoge herval, tot zowat 50% van de patiënten vijf jaar na de ingreep. Elke volgende operatie brengt evenwel meer complicaties én minder effect op de pijn met zich mee. Daarom kiezen we steeds vaker voor medicatie. We gaan enkel over tot chirurgie wanneer de klachten niet onder controle raken met medicatie of wanneer medicatie geen optie is, bijvoorbeeld bij een kinderwens.”
Ook voor de diagnostiek wordt steeds vaker voor niet-invasieve methodes gekozen. Waar vroeger een kijkoperatie gangbaar was om de diagnose te bevestigen, gebeurt dit nu vooral via medische beeldvorming (echografie of MRI). Dr. Neutens: “Er is ook op het vlak van diagnostiek heel wat in beweging. Zo zijn er diverse studies lopende rond het inzetten van artificiële intelligentie bij medische beeldvorming. Door zoveel mogelijk beelden te laten analyseren en daaruit te leren, zouden we in de toekomst quasi automatisch een accurate diagnose moeten kunnen stellen. Tegelijk zijn biofarmaceutische bedrijven bezig met de ontwikkeling van testen om via het speeksel of de stoelgang op endometriose te screenen.”
Artsen krijgen dus meer en meer opties voor de diagnose en behandeling van endometriose ter beschikking. Op die manier kan samen met de patiënt de best mogelijke aanpak worden uitgewerkt.
MEER INFO
Dr. Sofie Neutens
Auteur: Conny Van Gheluwe
Foto: Thomas Callens