CENTRALE ROL VAN COLPOSCOPIE BIJ HPV-GEBASEERDE SCREENING OP BAARMOEDERHALSKANKER
Dr. Dieter Mortier, dr. Annelies Page en dr. Adriaan Vanderstichele onderstrepen het belang van HPV-screening.
Sinds januari 2025 is er in België een nieuwe soort screening om vroegtijdig baarmoederhalskanker op te sporen: de HPV-screening. Zo wordt bekeken of het HPV-virus in de baarmoederhals aanwezig is. Vrouwen die HPV-positief zijn, worden strikter opgevolgd of behandeld. De HPV-screening vervangt het klassieke uitstrijkje en moet om de vijf jaar gebeuren bij vrouwen vanaf 30 jaar tot en met 65 jaar. Tussen 25 en 30 jaar blijft het klassieke uitstrijkje om de 3 jaar behouden.
Het klassieke uitstrijkje dat standaard om de drie jaar wordt afgenomen, werd aangevuld met een nieuwe soort screening voor vrouwen vanaf 30 jaar waarbij eerst de aanwezigheid van een humaan papillomavirus (HPV), ook wel ‘baarmoederhalskankervirus’ genoemd, wordt opgespoord.
“Het uitstrijkje neemt cellen af die door de patholoog worden bekeken”, vertelt gynaecoloog dr. Adriaan Vanderstichele. “Het is een goede manier om de voorlopers van een baarmoederhalskanker vroegtijdig op te sporen. Soms toont het uitstrijkje een lichte afwijking, maar blijkt er na een HPV-test niks aan de hand. Omgekeerd lijkt een uitstrijkje soms normaal, maar kan er wel al een HPV-virus aanwezig zijn. Omdat bijna alle baarmoederhalskankers gelinkt zijn aan het HPV-virus, wordt de screening beter als we ook een HPV-virusbepaling introduceren.”
“Is de HPV-test negatief, dan is het risico om ernstige baarmoederhalsafwijkingen te ontwikkelen zeer laag, waardoor we om de 5 jaar kunnen screenen. De gemiddelde tijd tussen een HPV-besmetting en de eventuele ontwikkeling van een kanker bedraagt zo’n 15 jaar. Is de HPV-test positief, dan maken we een risicoanalyse. We leggen aan de patiënt uit dat het overgrote deel van deze HPV-besmettingen slechts lichte afwijkingen geeft (voorstadia met afwijkende cellen die nog geen invasieve kanker zijn). Deze beperkte voorstadia (’CIN1/LSIL’) genezen vaak vanzelf als het HPV-virus geklaard wordt door het immuunsysteem, gemiddeld na anderhalf jaar. Bij deze groep patiënten volstaat een striktere follow-up (bijvoorbeeld jaarlijks) tot de HPV-test negatief wordt.”
“Bij een ander deel van de patiënten zal er toch een ernstig voorstadium aanwezig zijn (’CIN2-3/HSIL of AIS’) waarbij de kans op invasieve kanker groter is. Deze patiënten worden doorverwezen voor een behandeling, meestal een chirurgische behandeling waarbij de afwijkende zone lokaal wordt weggenomen door middel van een conisatie.”
"Huisartsen spelen een belangrijke rol bij zowel sensibilisering als bij post-colposcopie."
COLPOSCOPIE
Om het onderscheid tussen een voorbijgaande HPV-besmetting en een verder evoluerende aantasting goed te kunnen maken, worden deze patiënten voor een colposcopie doorverwezen. De gynaecoloog plaatst een speculum en kijkt naar de baarmoederhals met een microscoop, vaak aangevuld met een biopsie.
“Bij het colposcopisch onderzoek wordt een risicoanalyse gemaakt. Hierbij leggen we de aandacht op het stoppen met roken. Roken is een van de belangrijkste factoren waarom het HPV-virus moeilijk spontaan geklaard wordt door het lichaam en dus een groter risico op evolutieve afwijkingen geeft. Preventie is zeer belangrijk.”
DIGITALE OPSLAG
Colposcopie is een beeldonderzoek. “De beelden slaan we op en herbekijken we, als we de resultaten van de biopsie binnenkrijgen of voorafgaand aan een chirurgische behandeling. De diensten gynaecologie van AZ Delta investeerden in nieuwe digitale toestellen. In de toekomst zal ook een verbeterde diagnostiek met de hulp van artificiële intelligentie een mogelijkheid worden.”
Ook de datacollectie gebeurt op de 3 campussen op een uniforme manier met een geselecteerde lijst variabelen die prospectief verzameld worden via het elektronisch patiëntendossier. “Zo kunnen we interessante informatie bekomen om de kwaliteit van onze zorg te verbeteren. Bijvoorbeeld, hoeveel hooggradige letsels hebben we gedetecteerd op jaarbasis, hoeveel colposcopieën zijn er nodig om 1 hooggradig letsel te detecteren en andere indicatoren.”
ROL VAN DE HUISARTS
Huisartsen spelen een belangrijke rol bij zowel sensibilisering als bij post-colposcopie. “40 procent van de vrouwen zien we nooit op consultatie. Dat getal is te hoog, daar willen we op inzetten. Awereness, mensen aanzetten om zich te laten screenen. Hen uitleggen dat er een systeem is dat patiënten goed trieert en dat vroegtijdig het HPV-virus opspoort. Primaire preventie zoals vaccinatie is eveneens cruciaal, zeker bij jonge vrouwen tot 26 jaar.”
“Ook zelftesting kan in de toekomst bijdragen om meer vrouwen te screenen. Voor een bepaalde populatie, mensen die niet makkelijk naar een dokter gaan, kan zelftesting een oplossing zijn.”
PRAKTISCH
In campus Rumbeke is een team van vijf gynaecologen dat elke voormiddag een colposcopieraadpleging houdt. Ook op de campussen in Menen en Torhout zijn er aparte slots voor dit onderzoek. “Op de website van AZ Delta staat bij wie je terecht kan. De betrokken collega’s zijn bereikbaar voor vragen over HPV-gebaseerde screening en verdere opvolging.”
MEER INFO
Dr. Adriaan Vanderstichele
adriaan.vanderstichele@azdelta.be
Auteur: Barbara De Jonckheere
Foto: Thomas Callens