Lymfoedeem is de ophoping van lymfevocht doordat het lymfesysteem niet in staat is het overtollige vocht adequaat op te ruimen. Oorzaak is een daling van de transportcapaciteit van het lymfestelsel, al dan niet in combinatie met een toename van de belasting op het lymfestelsel. Het kan zich op de ledematen manifesteren, de armen of benen, maar het kan ook op de romp of ter hoogte van de genitaliën voorkomen.

​

“De klachten die patiënten ervaren, zijn een spanningsgevoel, een pijnlijke en zichtbaar storende zwelling en ook het afweersysteem vermindert. Het lymfesysteem hebben we nodig om een adequate afweer tegen microben te kunnen verzorgen”, aldus dr. Wybaillie.

​

Er is een onderscheid tussen primair en secundair lymfoedeem. Primair of congenitaal lymfoedeem is een aangeboren verstoring van het lymfestelsel. Secundair lymfoedeem is een storing van het lymfestelsel door bijvoorbeeld chirurgie of radiotherapie bij de behandeling van kanker, door een trauma of een infectie.

​

“Sommige patiënten worden geboren met lymfeproblematiek”, zegt dr. Wybaillie. “Dat wil niet altijd zeggen dat zich dat van bij de geboorte al uit; vaak manifesteert het zich pas op jongvolwassen leeftijd. Maar de grootste groep zijn patiënten met verworven lymfoedeem. Alle patiënten, zowel met aangeboren als met verworven lymfoedeem kunnen bij ons terecht.”

CHRONISCHE AANDOENING

Lymfoedeem is een chronische aandoening en vereist een chronische behandeling. “Een conservatieve behandeling bestaat uit manuele lymfedrainage, windelen en zwachtelen en huidverzorging. Daarnaast kan lymfoedeem behandeld worden met pneumatische compressietherapie, waarbij een mouw rond het lidmaat wordt opgeblazen, en lymfetaping.”

​

Anderzijds wordt ook oefentherapie opgestart. Want spieroefeningen bevorderen de lymfedrainage. En er komt heel wat educatie van de patiënt bij kijken.

​

“Als kinesist bevragen wij de patiënt en nemen een anamnese af”, vertelt Julie De Loof. “We meten bijvoorbeeld beide armen op, berekenen het verschil en gaan samen met de patiënt op zoek naar de beste behandeling. We starten de behandeling zelf of verwijzen door naar een perifere kinesist die gespecialiseerd is in lymfedrainage en zwachtelen. De patiënt wordt gedurende 2 tot 3 weken intensief behandeld, zo’n 4 tot 5 keer per week zodat het effect maximaal is. Daarna meten we de armen opnieuw op. Is het resultaat positief dan kan de patiënt een afspraak maken bij de bandagist die een correcte armkous maakt.”

​

INTENSE SAMENWERKING

“Vroeger zagen we ook patiënten met lymfoedeem op de raadpleging, maar toen was er geen multidisciplinaire aanpak”, zegt dr. Wybaillie. “Nu hebben we ons zo georganiseerd dat we op regelmatige basis samen patiënten zien en bespreken. We werken nauw samen met bandagisten zodat we de expertise rond compressietherapie krijgen. Voor de lymfofluoroscopie (=beeldvormingstechniek om het oppervlakkige lymfestelsel in kaart te brengen met een camera) werken we samen met Dr. Daphné Van den Bussche. Zij is vaatchirurg in het Sint-Andriesziekenhuis in Tielt.”

​

”Lymfoedeem is een chronische aandoening en vereist een chronische behandeling.”

​

Het is voor artsen en patiënten duidelijk waar ze terechtkunnen. Verwijzers, zowel huisartsen als arts-specialisten, weten dat er één aanspreekpunt is, waar hun patiënten goed zullen worden begeleid én opgevolgd. De multidisciplinaire consultaties gaan door op campus Rumbeke of campus Menen. “Op campus Rumbeke behandelen we patiënten met borstkanker-gerelateerd lymfoedeem. Dat gebeurt via de borstkliniek. De lymfekliniek voor de andere lymfoedeempatiënten bouwen we uit op campus Menen”, vervolgt dr. Wybaillie.

​

Eline Malfait is borstverpleegkundige op campus Rumbeke. “Het is een meerwaarde dat mensen niet uit het beeld verdwijnen”, zegt Eline. “We zien soms patiënten met een armkous, die na een tijd niet meer past. Nu kunnen we hen blijvend opvolgen en evalueren. Deze follow-up is heel belangrijk.”

​

“Nog belangrijk om mee te geven, is dat de resultaten van lymfoedeembehandeling veel beter zijn als de behandeling in een vroeg stadium wordt opgestart”, pikt dr. Wybaillie in. “Patiënten die lang wachten, zijn moeilijker te behandelen. De resultaten zijn minder goed dan wanneer we rap kunnen opstarten en meteen behandelen.”

​

De lymfekliniek in AZ Delta is momenteel de enige in West-Vlaanderen. Er zijn vier erkende centra in België, waaronder die van UZ Leuven en UZ Gent. “Onze ambitie is om eveneens een erkend expertisecentrum te worden, waar we patiënten beter begeleiden en hen een correcte opvolging aanbieden”, aldus nog dr. Wybaillie.