SENIORVRIENDELIJKE ZORG IN HET ZIEKENHUIS
De helft van de opnamedagen op niet-geriatrische afdelingen in het ziekenhuis wordt ingenomen door 75-plussers. Vaak gaat het om kwetsbare patiënten met een complex ziektebeeld. Zij hebben nood aan zorg op maat. De relatie tussen patiënt en zorgverlener speelt daarin een cruciale rol. Melissa Riviere, hoofdverpleegkundige dagprogramma geriatrie in AZ Delta, onderzocht in haar doctoraat wat binnen de interpersoonlijke zorgrelatie tussen oudere patiënten en verpleegkundigen speelt.
SENIORVRIENDELIJKE ZORG IN HET ZIEKENHUIS
De helft van de opnamedagen op niet-geriatrische afdelingen in het ziekenhuis wordt ingenomen door 75-plussers. Vaak gaat het om kwetsbare patiënten met een complex ziektebeeld. Zij hebben nood aan zorg op maat. De relatie tussen patiënt en zorgverlener speelt daarin een cruciale rol. Melissa Riviere, hoofdverpleegkundige dagprogramma geriatrie in AZ Delta, onderzocht in haar doctoraat wat binnen de interpersoonlijke zorgrelatie tussen oudere patiënten en verpleegkundigen speelt.
V.l.n.r. prof. Sofie Verhaeghe, hoofdverpleegkundige Melissa Riviere en zorgmanager Heidy Dufoort. Dit doctoraat kwam tot stand door een samenwerking tussen AZ Delta, hogeschool VIVES en het Universitair centrum voor Verpleegkunde en Vroedkunde van UGent. Voor heel wat soorten tumoren bestaat al een lijst met kwaliteitsindicatoren. De overheid beschikt via de verplichte kankerregistratie en via de ziekenfondsen over heel wat gezondheidsgegevens en regelmatig worden die gebruikt om kwaliteitsindicatoren te toetsen. De Stichting Kankerregister speelt daarbij een belangrijke rol. Die verzamelt gegevens over alle nieuwe kankerdiagnoses in België en de follow-up ervan. “Voor gliomen was er nog een hiaat, ook op internationaal niveau”, legt dr. Dimitri Vanhauwaert uit. “De gegevens zijn beschikbaar, maar een analyse ervan op kwaliteitsniveau ontbrak. Nochtans zijn kwaliteitsindicatoren ook voor hersentumoren extreem belangrijk. Ze geven aan of de zorg volgens de richtlijnen gebeurt. De praktijk wordt getoetst aan de gangbare guidelines. Zo krijg je als zorginstelling of behandelaar inzicht in de kwaliteit van de zorgverlening. Waar het goed gaat, krijg je als ziekenhuis bevestiging. Maar je krijgt ook werkpunten en opportuniteiten tot verbetering te zien. Herhaalde metingen brengen de progressie in kaart.” INTERPERSOONLIJKE ZORGRELATIE In haar onderzoek zoomt Melissa Riviere in op de interpersoonlijke zorgrelatie, een cruciaal onderdeel van seniorvriendelijke zorg: “Vooral het contact met verpleegkundigen is doorslaggevend, want dat zijn de zorgverleners waarmee de patiënt het meeste contact heeft. Geriatrische verpleegkundigen hebben affiniteit en ervaring met de doelgroep, maar voor verpleegkundigen van andere afdelingen is dit minder evident. Omdat ouderen vaak worden opgenomen op niet-geriatrische afdelingen, heb ik me toegespitst op die afdelingen.” “Seniorvriendelijke zorg vraagt geen grote (tijds)investeringen of volledig nieuwe skills. Het gaat om kleine veranderingen.”
Melissa Riviere bakende op basis van een mixed methods review een werkbare definitie af van de interpersoonlijke zorgrelatie vanuit het perspectief van de gehospitaliseerde oudere patiënt. Ze ontwikkelde en testte ook de InteGer-tool om in kaart te brengen hoe het contact van ouderen met verpleegkundigen verloopt en wat ze daarbij al dan niet storend vinden. Met die tool werden kwantitatieve data in drie ziekenhuizen verzameld. In een kwalitatieve studie tot slot, werden de 75-plussers in hun thuisomgeving uitgebreid bevraagd.
“Cruciaal is om in elke interactie met de patiënt de zorg af te stemmen.”
Die bevraging leverde interessante inzichten op: “Eerst krijg je stereotiepe antwoorden zoals ‘De verpleegkundigen zijn vriendelijk en doen hun best’. Maar als je doorvraagt, komt al snel naar boven dat de contacten vluchtig zijn en dat fundamentele zorgbehoeften, zoals ondersteuning bij naar het toilet gaan, niet altijd worden ingevuld. Je merkt dan dat oudere patiënten gaan inschatten hoeveel tijd of openheid er is bij de verpleegkundige om hen de nodige zorg te geven. Afhankelijk daarvan, passen ze zich aan. Om de verpleegkundige niet ‘lastig te moeten vallen’, zoeken ze zelf of met hulp van familie een oplossing, met alle risico’s van dien. Andere patiënten stellen zich gelaten op: ze ondergaan de situatie en doen er alles aan om niet als een lastige patiënt te worden gezien.” AANBEVELINGEN Op basis van deze inzichten formuleerde Melissa Riviere aanbevelingen om de relatie tussen patiënt en zorgverlener te verbeteren vanuit het perspectief van de patiënt. Cruciaal is alvast om in elke interactie met de patiënt de zorg af te stemmen. Ten eerste door in te zetten op een afstemmende attitude van de verpleegkundige. Verpleegkundigen laten best in hun gedrag en (non-)verbale communicatie zien dat ze bereid zijn om te luisteren. Ten tweede door te anticiperen op het aanpassingsvermogen van de patiënt. Via het stellen van open en gerichte vragen kan de verpleegkundige inzicht krijgen in wat de patiënt belangrijk vindt. Door daarop in te spelen, vermijd je dat de patiënt zelf een (onveilige) oplossing zoekt. En tot slot is er de rol van het ziekenhuis. Door de inhoud en organisatie van de zorg te optimaliseren, kan het management er mee voor zorgen dat verpleegkundigen meer oog en ruimte voor afstemming hebben.
Goed nieuws is dat seniorvriendelijke zorg geen grote (tijds)investeringen of volledig nieuwe skills vraagt van de verpleegkundigen. Het gaat om kleine veranderingen in de omgang met de patiënt. De interpersoonlijke zorgrelatie is niét iets extra, bovenop de zorg. Het is een essentieel onderdeel in het professionele handelen van verpleegkundigen, net zoals technische handelingen dat zijn.
- Riviere, M., Dufoort, H., Van Hecke, A., Vandecasteele, T., Beeckman, D., & Verhaeghe, S. (2019). Core elements of the interpersonal care relationship between nurses and older patients without cognitive impairment during their stay at the hospital : a mixed-methods systematic review, International Journal of Nursing Studies, 92, 154–172.
- Riviere M, Duprez V, Dufoort H, Beeckman D, Van Hecke A, Verhaeghe S. The development and psychometric validation of the interpersonal geriatric care relationship (InteGer) tool. J Adv Nurs. 2021;00:1–13. https://doi.org/10.1111/jan.14882
- Riviere, M., Duprez, V., Dufoort, H., Van Hecke, A., Beeckman, D., Verhaeghe, S. & Deschodt, M. (2022). The interpersonal care relationship between nurses and older patients: A cross-sectional study in three hospitals. Journal of advanced nursing, 10.1111/jan.15182 https://doi.org/10.1111/jan.15182
- Riviere, M., Dufoort, H., Vandecasteele, T., Van Hecke, A., Desmet, K., Beeckman, D. & Verhaeghe, S. (2022). Contact of older patients with nurses at non-geriatric wards: giving meaning to their unmet fundamental nursing care needs. Manuscript submitted.
MEER INFO Melissa Riviere 051 23 72 02 melissa.riviere@azdelta.be Auteur: Conny Van Gheluwe Foto: Thomas Callens en Melissa Riviere