ZORGPAD OSTEOPOROSE
‘De stille dief’ wordt osteoporose ook wel genoemd. Want botten kunnen flink ontkalken zonder enig symptoom, tot er plots een fractuur ontstaat. Een snelle diagnose en behandeling zijn dus cruciaal. Daarom heeft de dienst reumatologie een zorgpad ontwikkeld. Reumatologe dr. Caroline Verbist is een groot voorstander van het zorgpad en gespecialiseerd in osteoporose.
Links reumatologe dr. Caroline Verbist, Celine Ver Eecke, zorgmanager, orthopedist dr. Jan Van Oost.
“De belangrijkste oorzaak van osteoporose is de leeftijd. Tot de leeftijd van ca. 30 jaar maakt het menselijk lichaam gemakkelijk bot aan. Daarna gebeurt dat in veel geringere mate en wordt er sowieso meer bot afgebroken dan nieuw aangemaakt. Vrouwen zijn er doorgaans vroeger vatbaar voor: vanaf de menopauze maakt het lichaam minder oestrogeen aan waardoor de botdensiteit gestaag vermindert. Een op de drie vrouwen boven de leeftijd van 50 jaar ontwikkelt osteoporose. Bij mannen gaat het trager en minder abrupt: botontkalking vangt bij hen gemiddeld pas rond de leeftijd van 65 tot 70 jaar aan.
Naast leeftijd hebben andere factoren ook een mogelijk negatieve invloed op de botdensiteit: langdurig gebruik van corticoïden, ondervoeding, nicotinegebruik, alcoholmisbruik, comorbiditeiten (waaronder reumatische aandoeningen, inflammatoir darmlijden, diabetes, nierinsufficiëntie, schildklierlijden …) Osteoporotische fracturen zijn fracturen die ontstaan door een minimale impact of een trauma, bij een onderliggend al broos bot. De gevolgen kunnen enorm zijn: hospitalisatie, nood aan operatie/prothese, immobiliteit, verminderde zelfredzaamheid...”
“Een op de drie vrouwen boven de leeftijd van 50 jaar ontwikkelt osteoporose.”
HOE HELPT DIT ZORGPAD BIJ DE BEHANDELING VAN OSTEOPOROSE? “De eerste bedoeling van dit zorgpad is risicopatiënten vlugger op de radar te krijgen. Momenteel zijn ze ondergediagnosticeerd. Wij zoeken bv. gericht naar patiënten die een fragiliteitsfractuur hebben opgelopen. Ze komen vaak binnen via de spoeddienst en daar moeten we alert zijn: is de breuk niet in verhouding tot de val of het incident, dan kan osteoporose mee aan de basis ervan liggen. Hier spreken we van secundaire preventie: de fractuur geeft aanleiding tot screening naar osteoporose, en zo nodig volgt een behandeling om de botkwaliteit te verbeteren en aldus het risico op een volgende fractuur te verlagen.
Primaire preventie gaat nog een stap verder. Hier zou bv. de longarts patiënten met COPD kunnen doorsturen naar de afdeling reumatologie: rokers bij wie de kans op osteoporose zoveel groter is. Een vrouw met een vroegtijdige menopauze bv. is ook een potentiële osteoporosepatiënt en kan doorgestuurd worden door haar gynaecoloog.”
WAARUIT BESTAAT DIT ZORGPAD CONCREET? “De arts die een mogelijke fragiliteitsbreuk behandelt – op de spoeddienst is dat vaak de orthopedist – stuurt de patiënt door naar de afdeling reumatologie voor een botdensitometrie. Dit is een onderzoek waarbij de densiteit van het bot ter hoogte van de lage rug en de heupen wordt gemeten. Het duurt ca. 15 minuten en geeft slechts minimale stralenbelasting. Het onderzoek kan zowel bij gehospitaliseerde als ambulante patiënten uitgevoerd worden. Blijkt de patiënt osteoporose te hebben, dan kunnen wij hem helpen met de juiste medicatie die het risico op een breuk bij een volgend incident merkelijk verkleint.
Om dit allemaal gestroomlijnd te laten verlopen willen we een osteoporoseverpleegkundige aanstellen, een belangrijke schakel in ons zorgpad: hij kan de gedetecteerde fracturen oplijsten en bepalen welke patiënt in aanmerking komt voor een botdensitometrie. Want zonder deze essentiële tussenstap verloopt dit proces eerder moeizaam.”
“De eerste bedoeling van dit zorgpad is risicopatiënten vlugger op de radar te krijgen.”
BIEDT HET ZORGPAD OOK ANDERE ZORG DAN MEDICATIE? “Het zorgpad is in hoofdzaak bedoeld om bij elke patiënt die zich presenteert met een fractuur, een risicoanalyse te maken op basis van leeftijd, comorbiditeiten, levensstijl en type fractuur. Op die manier komt de juiste patiënt bij de reumatoloog terecht voor een botdensitometrie en kan zo nodig medicatie gestart worden. Naast medicamenteus advies kan tijdens de consultatie ook ingespeeld worden op levensstijl en voeding.”
DE BEHANDELENDE ARTS SPEELT EEN CRUCIALE ROL? “Dit zorgpad staat of valt met de doorverwijzing van de collega-arts, huisarts of specialist. Het is onze bedoeling artsen te wijzen op het belang van een vroegtijdige diagnose: hoe vroeger, hoe beter. Een nuttige tip die we hierbij willen geven: bij de doorverwijzing van een patiënt vraagt de arts het best meteen ook een botdensitometrie aan; dan kan deze al gebeuren bij de eerste en vaak enige consultatie. Zo wordt de patiënt vlotter en vlugger gediagnosticeerd en geholpen.”
MEER INFO Dr. Caroline Verbist 051 23 77 18 caroline.verbist@azdelta.be Auteur: Ann Brokken Foto: Marc Wallican