COVID-19: GROEIENDE INZICHTEN
In maart 2020 schakelde AZ Delta over naar ‘oorlogsmodus’. Anderhalf jaar later is de strijd tegen COVID-19 nog niet afgelopen. De onwetendheid van de beginperiode heeft evenwel plaats gemaakt voor steeds groeiende inzichten in de werking en aanpak van het virus. Prof. dr. Ingel Demedts, longziekten en dr. Nick Devreker, MZG-ziekenhuisarts, kijken elk vanuit hun invalshoek terug op deze intense tijden. Er duikt alvast één constante op: het belang van onderbouwde data en teamwerk.
Links longarts prof. dr. Ingel Demedts, rechts dr. Nick Devreker, MZG-ziekenhuisarts.
In maart 2020 was COVID-19 akelig snel de wereld aan het veroveren en niemand wist wie de vijand precies was, laat staan hoe die kon worden overwonnen. De druk op de ziekenhuizen was enorm, ook in AZ Delta. Dr. Ingel Demedts, longarts: “In het begin wisten we totaal niet hoe we patiënten moesten behandelen. Het toedienen van zuurstof was een belangrijke factor maar daarnaast tastten we in het duister. De internationale wetenschap is dan koortsachtig op zoek gegaan naar nieuwe therapieën en is die ook heel snel beginnen toepassen.”
Te snel, zo blijkt nu. Regelmatig doken hoopgevende berichten op, zoals het inzetten van malariamiddelen. Die draaiden in de praktijk evenwel op niets uit. Dr. Demedts: “Door de bijzonder hoge druk is men een beetje uit het oog verloren hoe je therapieën op hun waarde moet beoordelen. Op basis van heel vroegtijdige resultaten van kleinschalige onderzoeken werden allerlei zaken uitgeprobeerd, zonder positief effect. Naast het toedienen van zuurstof, maken cortisone en bloedverdunners ondertussen wel deel uit van de standaardbehandeling van opgenomen patiënten. Maar we hebben nog altijd geen afdoend middel dat gericht op het virus inwerkt.”
STUDIES AZ Delta is van bij de start in uiteenlopende klinische studies gestapt om mee de zoektocht naar een onderbouwde therapie te steunen. Zo wordt samen met onder meer de universiteiten van Gent en Leuven onderzocht of bijvoorbeeld plasma van mensen met antistoffen kan helpen, en of de manier van toedienen (inhalatie naast een infuus of pilvorm) een verschil maakt. Die studies lopen nog, maar voorlopig zijn er geen eenduidige resultaten. Er vallen ondertussen wel al andere lessen te trekken uit anderhalf jaar COVID-19.
“De extreme omstandigheden hebben ons ook geleerd dat de voorbereiding van klinische studies veel sneller kan.”
Dr. Demedts: “We hebben internationaal geleerd dat we geen overhaaste conclusies mogen trekken op basis van te beperkte data. Maar de extreme omstandigheden hebben ons ook geleerd dat de voorbereiding van klinische studies veel sneller kan. In AZ Delta kunnen we gelukkig dan ook nog eens steunen op een stevige onderzoekstraditie en een goed samenwerkend team van artsen, verpleegkundigen en onderzoekscoördinatoren. Dat maakt dat je snel mee kan schakelen.”
DASHBOARDS Als er één iemand is die het belang van data en teamwerk weet in te schatten, is het dr. Nick Devreker. In april 2020 zou hij voltijds de strategische rol van arts-dataverwerker opnemen met focus op ziekenhuisfinanciering. In maart werd al snel duidelijk dat hij zijn focus van financiële cijfers naar coronacijfers zou moeten verleggen: “Ik ben meteen alle crisiscellen gaan opvolgen. Om dag na dag onderbouwde beslissingen te kunnen nemen, hadden de crisiscellen correcte data nodig. Met AZ Delta hebben we dan vrij snel beslist om te investeren in dashboarding. Dat laat een veel betere en visueel sterkere interpretatie van data toe dan bijvoorbeeld Excel.”
Het ontwikkelde datasysteem is alvast indrukwekkend. De crisiscellen kunnen voor hun beslissingen rekenen op geaggregeerde patiëntencijfers zoals herkomst, leeftijd, profiel, behandeling en afdeling. Zo weten ze elke dag perfect wat de situatie in het ziekenhuis is, hoe die zich verhoudt tegenover de nationale coronasituatie en tegenover de situatie van bijvoorbeeld een week geleden. Het systeem laat ook toe om te ‘slicen’: zo kan je de mortaliteitsratio bekijken op het totale aantal opgenomen COVID-19-patiënten, maar ook per leeftijdsgroep, ziektebeeld of behandeling zoals ECMO.
EVOLUTIE Door de systematische dataverzameling krijg je niet alleen realtime input die cruciaal is voor kortetermijnbeslissingen, na anderhalf jaar zie je ook de evolutie op langere termijn. Dr. Devreker: “In AZ Delta zijn er over de hele periode zowat 2.400 COVID-19-patiënten opgenomen, met pieken tot 30 opnames per dag. Je moet die cijfers wel nuanceren, want zowat één op vier patiënten is asymptomatisch. In de eerste golf hebben we onze normale activiteiten sterk on hold moeten zetten, in de derde golf was dit nauwelijks nog aan de orde. Sinds juni 2021 kunnen we nu ook het effect van de vaccinatiestatus zien. Van de in totaal 20 coronapatiënten tussen juni en juli 2021 was zowat de helft niet gevaccineerd. Eén derde was wél volledig beschermd en raakte toch besmet. In absolute aantallen blijft dit uiteraard heel beperkt, maar we volgen dit nauwlettend op.”
Net als bij de klinische studies, blijkt ook hier niet alleen het belang van data maar ook van teamwerk. Dr. Devreker: “Het coronadashboard laat toe om met een paar clicks alle mogelijke data te combineren. Maar achter de schermen heb je daarvoor een heel team nodig: datamanagers voor het technologische aspect, ikzelf voor het inhoudelijke, en vooral mensen die elke dag alle patiëntendossiers doorploegen en de tekstuele medische info in codes omzetten. Een monnikenwerk dat al even belangrijk is als de acties in de frontlinie.”
“Door de systematische dataverzameling krijg je realtime input die cruciaal is voor kortetermijnbeslissingen en zie je ook de evolutie op langere termijn.“
MEER INFO Dr. Nick Devreker 051 23 75 17 nick.devreker@azdelta.be Auteur: Conny Van Gheluwe Foto: Marc Wallican